Istorija železnice u Srbiji

Prvu zvaničnu ideju o građenju železnice na tlu Kneževine Srbije dao je daleke 1837. Miloš Obrenović, a objavio ju je peštanski ``Serbski narodni list``, u članku pod naslovom ``Gvozdeni put i parovoz``. Ovo se zbilo svega 12 godina nakon izgradnje i puštanja u saobraćaj prve pruge (1825) na tlu Engleske.

Izgradnja prvih pruga u Kraljevini Srbiji otpočela je 28 godina kasnije od izgradnje u Vojvodini, odnosno 10 godina od izgradnje na Kosovu i Metohiji. Prva pruga izgrađena je 1884, od Beograda do Niša, u dužini od 243 kilometra, i bila je vezana za prugu Subotica–Novi Sad–Zemun. Dve godine kasnije završena je pruga od Niša do Vranja, a spajanje s prugom do Soluna izvršeno je izgradnjom pruge od Vranja do Ristovca, 1888. Iste godine izgrađena je pruga od Pirota do Caribroda, tako da je Srbija izvršila povezivanje svoje železnice sa železničkim mrežama Austrougarske, Bugarske i Turske.

U Vojvodini je nastavljeno širenje mreže pruga izgradnjom više manjih deonica, a već 1891. godine železnička mreža Kraljevine Srbije povezana je sa Zagrebom, izgradnjom deonice od Zemuna preko Rume do Šida.

Do 1890. godine, na teritoriji današnje Srbije bilo je izgrađeno 2263 km pruga, od čega 2180 km pruga širokog koloseka i 83 km uzanog koloseka.

Godine 1889. na železničkoj mreži Kraljevine Srbije raspolagalo se sa 35 lokomotiva, od čega je za mešovitu službu bilo namenjeno 12, za teretne vozove 11, za brze vozove 8 i za manevar 4 lokomotive. U 1893. godini, na prugama Kraljevine Srbije bilo je 93 putničkih kola, 36 prtljažnih i 983 teretnih kola. Već u 1914. godini bilo je 117 lokomotiva za normalan kolosek i 50 lokomotiva za uzani kolosek.

Početkom 1960. raspolagalo se sa 502 parne lokomotive, ali nije bilo niti jedne s dizel vučom.

Prvi voz sa električnom vučom prošao je prugama Srbije u maju 1970. godine, na relaciji Beograd–Zagreb. Godine 2003. železnica koristi 232 dizel lokomotive, 170 električnih i svega 3 parne lokomotive, praktično muzejske vrednosti.

Dok su u svetu vozovi sve brži, samo u Srbiji voze sve sporije. Građani Srbije danas se voze sporije nego pre 17 godina.

Brzi voz od Beograda do Požege 1990. godine putovao je dva sata i 10 minuta, a danas, 17 godina kasnije, putuje u najboljem slučaju dva sata i 50 minuta. Slična je situacija i na ostalim relacijama, gde je put duži u proseku za tridesetak minuta, ne računajući kašnjenja koja su u proseku od 30 do 60 minuta.

Da su vozovi u Srbiji u 21. veku sporiji nego što su bili i u 19. veku, pokazuje i red vožnje na relaciji Beograd-Niš.

Naime, 1. maja 1884. godine, kada je počeo saobraćaj na toj liniji, voz je od Beograda do Niša putovao pet sati i 35 minuta, pri brzini od 45,5 kilometara na čas.

Godine 2007. tu istu relaciju srpski vozovi prelaze za šest sati i pet minuta, a prosečna brzina je 44,7km na čas.

Koliko je železnica zaostala možda najbolje pokazuje i razlika u prosečnim brzinama vozova u EU, Japanu i u Srbiji. U zemljama EU prosečna brzina vozova je između 200 i 300 kilometara na sat, u Japanu brzina je 300, dok je u Srbiji 44,15 kilometara na sat.

Kad smo vec u ovoj temi preporucio bih vam jednu knjigu. Napisao je nas Obrenovcanin Pavle.B.Nikolic i zove se Umiranje pruge. Kao sto verovatno predpostavljate radi se o jednom, po meni, najvecem ideoloskom promasaju XX veka - ukidanje pruge uskog koloseka Beograd - Obrenovac - Lajkovac ...